Bu blog yazısını AB tarafından finanse edilen “V2B: Sanat Mesleki Eğitim Kursiyerleri için Metaverse’de NFT Fırsatları Yaratmak” projesi için oluşturduk. Ve proje referans numaramız 2022-1-DE02-KA210-VET-000 080828. L4Y Learning for Youth GmbH tarafından Adana Çukurova Güzel Sanatlar Lisesi ve EMC Services Ltd. işbirliğiyle koordine edilen “Blockchain Teknolojisinin Temelleri ‘ni ve Önemini Anlamak” giriş yazısındaki eğitim çerçevesiyle ilgili olarak hazırlanmıştır.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri modülü, blockchain teknolojisini kapsamlı bir şekilde anlamayı hedefler. Bu modül, teknolojinin temel kavramlarını ve önemini vurgular. Blockchain, verilerin depolanma, paylaşılma ve güvence altına alınma şekillerini yenileyen yıkıcı bir teknolojidir. Bu eğitim, blok zincirine yeni başlayanlar için genel özellikleri ve işlemleri hakkında temel bilgileri sunar. Ayrıca R2 kategorimizde daha fazla blog yazısı bulabilirsiniz. Bu yayınlardan biridir.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri: Öğrenme Hedefleri
Bu modülün sonunda, öğreniciler aşağıdakileri yapmaya uygun olacaklardır:
- Blockchain teknolojisini ve başlangıçtaki genel özelliklerini tanımlayabilecektir.
- Blockchain ağının armatürünü ve faktörlerini açıklayabilecektir.
- Blockchain sistemlerinde güvenliğin ve güvenilirliğin önemini anlayabilecektir.
- Renkli işlemleri tanımlayabilecek ve blok zinciri teknolojisini uygulayabilecektir.
- Blockchainin uygulanmasıyla ilgili olası faydaları ve zorlukları tahmin edebilecektir.
Blockchain Teknolojisine Giriş
Bu bölümde, Blockchain Teknolojisinin Temellerini keşfedeceğiz. Bu teknolojiye dair temel bilgileri sağlayarak, blockchain dünyasının yeniliklerini anlamanızı hedefliyoruz. Yenilikçi bu teknolojinin gizemlerini adım adım çözeceğiz. Yalnızca güvenli işlemleri korumakla kalmayıp aynı zamanda güven kavramında devrim yaratan ve aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldıran bir dijital defter hayal edin. Blok zincirinin doğuşu, dünyayı güvenli, sınırsız, eşler arası bir elektronik nakit sistemiyle tanıştıran Bitcoin blok zincirinin doğuşuyla 2009 yılına kadar uzanabilir. Bu bölüm, açık ve kapsayıcı kamusal blok zincirlerinden kontrollü özel veya izinli blok zincirlerine kadar çeşitli blok zinciri biçimlerini açıklamaktadır. Geleneksel iş modellerini yeniden şekillendirmeye ve yeni bir reform ve şeffaflık çağının önünü açmaya hazır olan blok zincirinin sınırsız potansiyelini keşfederken bize katılın.
Blockchain’i Tanıyalım
Blockchain, özünde, dijital bir defterin omurgası ve aracılara ihtiyaç duymadan güvenli varlık transferlerinin güvenilir bir koruyucusu gibidir. Bunu, tıpkı internetin dijital bilgi akışını kolaylaştırdığı gibi, dijital değer alışverişini kolaylaştıran bir teknoloji harikası olarak düşünün. Para birimlerinden mülk tapularına ve hatta oylara kadar, neredeyse değerli her şey tokenlara dönüştürülebilir, güvenli bir şekilde saklanabilir ve blok zinciri ağı içinde takas edilebilir.
Blockchain’in Doğuşu
Blockchain teknolojisinin doğuşu, Bitcoin blok zincirinin ortaya çıkışıyla birlikte 2009 yılına kadar uzanmaktadır. Bitcoin, sınırları aşan, güvenli, sansüre dayanıklı, eşler arası elektronik nakit sistemi kavramına öncülük etmiştir. Bitcoin herkese açık olduğu için, katılımın sınır tanımadığı açık veya izne tabi olmayan bir blok zincirinin en iyi örneğidir.
Blockchain’in Çeşitli Formları
Günümüz dünyasında Blockchain teknolojisinin temelleri, farklı ihtiyaçlara cevap vermek üzere çeşitli biçimler almıştır. Bazı Blockchainler belirli bir grup katılımcı için tasarlanmıştır ve erişimleri dikkatle kontrol edilir. Bunlara özel ya da izinli blok zincirleri diyoruz ve daha kontrollü bir ortam sunuyorlar.
Değer Transferinin Ötesi
Blockchain teknolojisi, güvenli değer transferlerini mümkün kılma rolünün ötesinde, büyüleyici bir özellik sunar. İşlemlerin silinmez bir izini yaratarak tekil bir gerçeklik oluşturur. Bu gerçek zamanlı şeffaflık, tüm katılımcılara fayda sağlayarak olayların kusursuz bir kaydının tutulmasını sağlar.
Bir Dönüşüm Dünyası
Kullanılan Blockchain protokolünün türüne bakılmaksızın, blok zinciri teknolojisi asırlık iş modellerini yeniden şekillendirmek için muazzam bir potansiyel barındırmaktadır. Devletlerin meşruiyetinin artmasının önünü açar. Ayrıca refah için yeni umutların kilidini kaldırarak faydalarını tüm vatandaşlara yayar.
Blockchain teknolojisinin büyüleyici dünyasına dalıyoruz. Dijital çağda etkileşim ve işlem yapma şeklimizde devrim yaratma gücünü keşfediyoruz. Bu yolculukta emniyet kemerinizi bağlayın.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri: Blockchain Mimarisi ve Bileşenleri
Bu bölümde, bir Blockchain in yapısını inceleyeceğiz. Öğreniciler, halka açık, özel ve enstitü Blockchainleri dahil olmak üzere farklı Blockchain türlerini keşfedecekler. Darbeler, madenciler ve ambarlar da dahil olmak üzere bir Blockchainağının yapısına ilişkin algı kazanacaklar. Akıllı sözleşmelerle ilgili kısmı ve bunların Blockchain de tonlu sözleşmelerin yürütülmesini nasıl sağladığını anlayacaklar.
Blockchain nasıl çalışır?
Ana Blockchain mimarisi bileşenleri şunlardır:
Düğüm – Blockchain içindeki kullanıcı veya bilgisayar
İşlem – bir Blockchain sisteminin en küçük yapı taşı
Blok – ağdaki tüm düğümlere dağıtılan bir dizi işlemi tutmak için kullanılan bir veri yapısı
Zincir – belirli bir sıradaki bloklar dizisi
Madenciler – blok doğrulama işlemini gerçekleştiren belirli düğümler
Mutabakat- Blockchain işlemlerini yürütmek için bir dizi kural ve düzenleme
Blockchainin beş unsuru vardır: dağıtım, şifreleme, değişmezlik, tokenizasyon ve merkezsizleştirme.
Dağıtım:
Blockchain katılımcıları fiziksel olarak birbirlerinden ayrı konumdadır ve bir ağa bağlıdır. Her katılımcı tam bir düğüm işleterek, yeni işlemler gerçekleştikçe güncellenen bir defterin eksiksiz bir kopyasını tutar.
Şifreleme:
Blockchain, bloklardaki verileri güvenli ve yarı anonim olarak kaydetmek için açık ve özel anahtarlar gibi teknolojileri kullanır (katılımcıların hesapları / profilleri vardır). Katılımcılar kimliklerini ve diğer kişisel bilgilerini kontrol edebilir ve bir işlemde yalnızca ihtiyaç duydukları kadarını paylaşabilirler.
Değişmezlik:
Tamamlanan işlemler kriptografik olarak imzalanır, zaman damgası vurulur ve sırayla deftere eklenir. Katılımcılar gerekliliği konusunda anlaşmadıkça kayıtlar bozulamaz veya başka bir şekilde değiştirilemez.
Tokenleştirme:
Bir Blockchain zincirindeki işlemler ve diğer etkileşimler, güvenli değer değişimini içerir. Jetonlar şeklinde ortaya çıkan bu değer, finansal varlıklardan verilere ve fiziksel varlıklara kadar her şeyi temsil edebilir. Jetonlar aynı zamanda katılımcıların kişisel verilerini kontrol etmelerine olanak tanır ve bu da blok zincirinin iş durumunun temel bir faktörüdür.
Merkeziyetsizlik:
Hem ağ bilgileri hem de ağın işleyişine ilişkin kurallar, bir mutabakat mekanizması sayesinde dağıtılmış ağdaki düğümler tarafından korunurlar. Başka bir deyişle, merkeziyetsizlik, tek bir varlığın tüm bilgisayarları, bilgileri kontrol etmediği veya kuralları belirleyemediği anlamına gelir.
Kaynak: http://gartner.com/en
Blockchain Teknolojisinin Temelleri: Blockchain Güvenliği ve Güvenilirliği
Bu bölüm Blockchainlerin güvenlik ve güven bileşenlerine odaklanmaktadır. Dijital imzalar ve hash fonksiyonları gibi, blok zincirinde veri bütünlüğünü ve gerçekliğini korumak için hayati önem taşıyan kriptografik yöntemler incelenmektedir. Bu bölümde ayrıca Blockchain ağlarında güvenin kritik rolü vurgulanmakta ve Blockchain merkezi olmayan yapısının katılımcılar arasındaki güveni nasıl sağladığına dikkat çekilmektedir. Ek olarak, Blockchaindeki belirsiz sistemlerin ortaya çıkardığı ve gelişen güvenlik endişelerini kapsayabilecek zorluklara işaret etmektedir. Katılımcılar bu temaların kapsamlı bir şekilde incelenmesini ve Blockchainin potansiyel belirsizlik durumlarıyla başa çıkarken güvenlik ve güvenilirliği nasıl sağladığının daha iyi anlaşılmasını bekleyebilirler.
Blockchain Teknolojisi Ne Kadar Güvenli?
Blockchain teknolojisi genellikle kurcalamaya dayanıklı ve dağıtılmış defter özellikleri nedeniyle övülüyor. Ancak hiçbir sistemin tamamen güvenli olmadığını unutmamak önemlidir. Verilerin güvenliğini sağlamak için Blockchain güvenliğinin temellerini anlamak çok önemlidir. Blockchain’in en önemli avantajlarından biri merkezi olmayan kontrole izin vermesidir. Saldırıya uğrayabilecek veya çevrimdışına alınabilecek merkezi bir otorite yoktur. Bunun yerine ağ, her biri Blockchain’in bir kopyasını saklayan düğümlerden oluşur.
Bir bilgisayar korsanının Blockchain’i kurcalaması için ağdaki her bir düğümü hacklemesi gerekir; bu son derece zor bir başarıdır. Blockchain’in bir diğer önemli güvenlik özelliği de kriptografik karmadır. Bu, zincirdeki her bloğun benzersiz bir şekilde tanımlanmasına ve bir önceki bloğa bağlanmasına olanak tanır. Blockchain teknolojisi güvenlik açısından oldukça etkileyicidir. Ancak hiçbir sistem tamamen aşılmaz değildir. Blockchain’de de bazı güvenlik açıkları bulunabilmektedir. Bu nedenle dikkatli olmak önemlidir. Son olarak verilerinizi korumak için daha detaylı olarak anlatıldığı gibi temel güvenlik önlemlerini almanız önemlidir.
Peki ya güvenlik ve gizlilik?
Geleneksel bilgi sistemlerinde hem sağlam güvenlik hem de sarsılmaz gizlilik elde etmek zor olabilir. Bu, büyük bir sorumluluktur. Yine de, doğru stratejiler ve çözümlerle bu zorlukların üstesinden gelebiliriz. Ancak blockchain, ustaca bir çözüm sunarak bir umut ışığı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hassas dengeleme işlemini “açık anahtar altyapısı” olarak bilinen ve verileri kurcalamaya yönelik her türlü kötü niyetli girişime karşı bir kalkan görevi gören bir kavramı devreye sokarak gerçekleştirir. Ek olarak, Blockchain defterin boyutunu koruyarak veri gizliliğini daha da güçlendirir. İlginç bir şekilde, Blockchain güvenliğinin gücünün, ağının büyüklüğü ve dağılımı ile arttığına inanılmaktadır.
Ancak, çığır açan her teknoloji gibi, Blockchain de kendi endişelerini beraberinde getirmektedir. Bu endişelerden bazıları ölçeklenebilirlik sınırlamaları, veri gizliliğinin korunmasındaki zorluklar ve standartlaştırılmış endüstri uygulamalarının olmamasıdır.
Özellikle Genel Veri Koruma Yönetmeliği’nin (GDPR) katı düzenlemeler getirdiği Avrupa Birliği’nde (AB), veri gizliliği özellikle çetrefilli bir konudur. Mayıs ayından bu yana yürürlükte olan bu düzenlemeler, rıza ve veri saklama konusunda katı koşullar getirmektedir. İşletmeler artık işlemler sırasında AB vatandaşlarının kişisel verilerini ve gizliliğini koruma sorumluluğuyla karşı karşıya. Ayrıca GDPR, kişisel verilerin AB dışına aktarılmasını yasaklayarak vatandaşlara “tüm verileri üzerinde tam ve nihai kontrol” yetkisi veriyor.
Bu durum, hem düğüm ana bilgisayarları üzerinde kontrol sahibi olmayan halka açık Blockchainler hem de genellikle izinli Blockchainleri olarak adlandırılan özel blok zincirleri için benzersiz bir zorluk teşkil etmektedir. Yani bu ortamlarda veriler silinemez. Dahası, GDPR, blok zincirinin savunduğu “işlemlerin değişmezliği” ile çelişen bir kavram olan “unutulma hakkını” getirmektedir.
Blockchain; güvenlik, gizlilik ve mevzuata uygunluk talepleriyle boğuşurken, bu karmaşık ortamda gezinmek yenilikçi çözümler gerektirmektedir. Sürekli gelişen bir teknoloji olan blockchain dünyasında bu yönleri uyumlu hale getirme yolculuğu karmaşık ama bir o kadar da önemli bir çabadır.
Blockchain Türleri ve Güvenlik Tehditleri
Gelecekteki Sandbox projeleri yapay zeka (AI) ile daha akıllı ve etkileşimli hale gelebilirler. Örneğin, oyun içi karakterleri kontrol eden yapay zeka ve oyuncuların gerçekçi ve dinamik deneyimler yaşadığı oyunlar geliştirilebilirler. Oyuncuların Yapay Zeka ile etkileşime girerek farklı senaryoları deneyimlemelerine olanak sağlar.
4 tür Blockchain vardır:
Halka Açık Blockchain
Bitcoin gibi halka açık Blockchain kapılarını herkese açar. Herkesin işlem geçmişlerine göz atabileceği ve yenilerini oluşturabileceği kapsayıcı bir alandır. Bu Blockchain ademi merkeziyetçilik ve güvenliğin somutlaşmış halidir, ancak bunun bir bedeli vardır – yavaş ve pahalı olabilirler.
Halka açık Blockchainlerin güzelliği erişilebilir olmalarında yatar. Herkese açık olmaları, tehditlere karşı genellikle daha sağlam oldukları anlamına gelir. Aslında halka açık bir blok zincirine %51’lik bir saldırı gerçekleştirmeye çalışmak, bu zincirin özel muadiline kıyasla samanlıkta iğne aramaya benzer.
Özel Blockchain
Özel bir Blockchain zincirini, yalnızca davet edilen üyelerin verilere ve işlem ayrıcalıklarına erişebildiği özel bir kulüp olarak düşünün. Bu blok zincirleri genellikle izinlidir, yani kimin gireceğine merkezi bir otorite karar verir.
Özel Blockchain zincirlerinin cazibesi gizlilik ve hızdır. Verilere erişen seçkin bir grupla, bilgisayar korsanlığı girişimleri daha zor hale gelir. İşlemler mi? Herkesin katılmasını beklemeye gerek olmadığı için ağda herkese açık blok zincirlerinden daha hızlı ilerlerler.
Ancak, bir sorun var. Özel Blockchainler bazen güvenlik konusunda soru işaretlerine yol açıyor. Özel Blockchainler güvenlik için tek bir varlığa dayanırlar. Yani bu varlık tökezler ise tüm ağ çökebilir.
Hibrit Blockchain
Hem kamusal hem de özel dünyanın en iyi yönlerini bir araya getiren bir Blockchain hayal edin. Öyleyse Hibrit Blockchain zincirine hoş geldiniz. Sonuç olarak kullanıcılar Blockchaine kimlerin gireceğini ve hangi işlemlerin halka açık olacağını belirleme gücüne sahiptir.
Bu ince bir dengeleme hareketidir. Peki ya artı tarafı nedir? Hem genel hem de özel Blockchainlerin avantajlarını elde edersiniz. Ancak herkesin tercihlerini takip etmek merkezi otorite için zor olabilir.
Güvenliği desteklemek için birçok saygın web sitesi ücretsiz blockchain güvenlik sertifikaları sunmaktadır. Böylece kullanıcıları temel güvenlik bilgi ve becerileriyle donatırlar.
Konsorsiyum Blockchain
Konsorsiyum Blockchainleri, merkezi bir otoritenin onay damgası sayesinde fikir birliği masasında yer almayı hak eden tanınmış katılımcılara ev sahipliği yapmaktadırlar. Şimdi arka uç işlemlerini kolaylaştırmak için bir konsorsiyum Blockchaini paylaşan bir grup bankayı hayal edin. Peki ya avantajı nedir? Yalnızca güvenilir oyuncular hassas verilere girebilirler. Böylece güvenlikten ödün vermeden verimliliği artırırlar. Güvenlikten bahsetmişken, konsorsiyum Blockchainleri güvenlik spektrumunda kamu ve özel arasında bir yerde yer alır. Halka açık olanlar kadar sağlam olmayabilirler ancak özel olanlara göre daha fazla güvenlik sunarlar. Blockchain dünyası çözüldüğünde, her türün kendine özgü cazibeleri ve zorlukları olduğu açıktır. Aslında önemli olan, güvenlik ve verimliliği akılda tutarken ihtiyaçlarınıza en uygun olanı seçmektir.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri: Blockchain Uygulamaları ve Kullanım Durumları
Bu bölümde, dijital sanatta blok zinciri teknolojisinin farklı operasyonlarını ve kullanım alanlarını keşfediyoruz. Öğreniciler Blockchain in finans, kuvvet zinciri operasyonları, sağlık hizmetleri ve diğer sektörlerde nasıl uygulandığını inceleyecekler. Artan saydamlık, etkinlik veya azalan maliyetler de dahil olmak üzere Blockchain in dolaylı faydaları hakkında algı kazanacaklar. Ayrıca öğrenciler, Blockchainin performansa nasıl dönüştüğünü anlayabilmek için gerçek dünya örnek olaylarını inceleyeceklerdir.
Blockchain teknolojisinin en iyi uygulamaları nelerdir?
Aslında Blockchain teknolojisi hemen hemen her sektörde kullanılıyor: Blockchain teknolojisi, güvenlik, şeffaflık ve merkeziyetsizlik gibi temel ilkeleriyle çok sayıda sektörü dönüştürüyor. İşte Blockchain teknolojisinin en iyi uygulamalarından bazıları:
1.Kripto para birimi:
Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimleri Blockchain teknolojisinin belki de en önde gelen uygulamaları arasında yer alıyor. Bankalar gibi aracılara ihtiyaç duymadan güvenli, kişiler arası dijital işlemlere olanak sağlarlar. Kripto para birimleri küresel finans sisteminde devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
2. Sağlık Hizmetleri:
Blockchain, elektronik sağlık kayıtlarını güvenli bir şekilde yöneterek sağlık sektöründe devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Hastalar tıbbi verileri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olurken, sağlık hizmeti sağlayıcıları da veri bütünlüğü veya güvenliğini sağlarken kayıtlara daha verimli bir şekilde erişebilir ve bunları güncelleyebilirler.
3. Finans ve Bankacılık:
Finans ve Bankacılık sektöründe blockchain önemli adımlar atıyor. Daha hızlı, daha güvenli ve uygun maliyetli sınır ötesi ödemeler ve havaleler sunuyorlar. Sonuçta ticaret finansmanı, ödeme sistemleri ve dolandırıcılığın azaltılmasında Blockchain kullanım oranı artıyor.
4. Gayrimenkul:
Gayrimenkul sektörü, emlak işlemlerini basitleştirmek için Blockchainden yararlanıyorlar. Yani mülk sahipliği geçmişinin şeffaf bir defterini sağlayarak alım satım süreçlerinde sahtekarlığı azaltıyor ve paydaşlar arasında güveni artırıyor.
5. Perakende:
Perakendeciler tedarik zinciri şeffaflığını artırmak için Blockchain teknolojisini araştırıyor. Böylece tüketiciler, ürünlerin nereden geldiğini takip ederek kaliteli ve etik kaynak kullanımını sağlayabilirler. Bu şeffaflık, tüketiciler veya markalar arasında güven oluşturabilecektir.
6. Tedarik Zinciri ve Lojistik:
Blockchain, tedarik zinciri boyunca malların şeffaflığını ve izlenebilirliğini artırır. Yani şirketler ürünleri kaynağından tüketiciye kadar takip eder, sahte mal riskini azaltır ve lojistik operasyonlarını kolaylaştırır.
7. Sigorta:
Sigorta sektöründe blockchain, akıllı sözleşmeler aracılığıyla talep işlemlerini otomatikleştirebilir. Böylece, idari maliyetleri azaltır ve talep sürecinde şeffaflığı artırır. Sigorta poliçesi sahipleri daha hızlı ve daha isabetli tazminat talepleriyle karşılaşırlar.
8. Oylama ve Yönetişim:
Blockchain teknolojisi oylama ve yönetişim sistemlerinde devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Güvenli ve müdahaleye karşı korumalı dijital oylama sağlayabilir, seçmen katılımını artırabilir veya seçim sonuçlarına olan güveni oluşturabilir. Blockchain tabanlı yönetişim modelleri de karar alma süreçlerinde şeffaflığı artırabilirler.
9. Nesnelerin İnterneti (IoT):
Nesnelerin İnterneti (IoT) ortamı genişlemeye devam ettikçe, blockchain IoT cihazları tarafından üretilen büyük miktarda veriyi güvence altına alabilirler. Böylece, cihazlar arasında güvenli iletişim sağlar ve bilgisayar korsanlığı ve veri ihlalleri riskini azaltır.
10. Medya ve Reklamcılık:
Medya ve reklamcılık sektörleri şeffaflığı artırmak ve dolandırıcılığı azaltmak için Blockchaini benimsiyor. Reklam verenler, reklamlarının doğru kitleye ulaştığından emin olabilirler. Böylece içerik oluşturucular ise adil bir tazminat alabilirler.
İşletmeler, genellikle bir hizmet sağlayıcı olarak Blockchain tarafından barındırılan Blockchain platformları aracılığıyla dijital ödemeler veya tedarik zincirleri gibi herhangi bir amaç için Blockchain uygulamaları oluşturabilir. Bu dağıtık defter teknolojisi (DLT), herkes için güven ve güvenlik tesis ederek dijital ekonomide çalışma şeklimizi yeniden tanımlamaktadır.
Bunlar, Blockchain teknolojisinin temelleri nin çeşitli sektörlerde nasıl iz bıraktığına dair sadece birkaç örnek. Temelinde yatan güvenlik, şeffaflık ve merkeziyetsizlik ilkeleri sektörleri yeniden şekillendiriyor. Ayrıca asırlık zorluklara yeni çözümler sunuyorlar. Son olarak Blockchain gelişmeye devam ettikçe, muhtemelen uygulamaları genişleyecek ve hayatımızın çok daha fazla yönünü etkileyecektir.
Blockchain Teknolojisinin Temelleri: Referanslar ve Kaynaklar
- Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. Retrieved from https://bitcoin.org/bitcoin.pdf
- Tapscott, D., & Tapscott, A. (2016). Blockchain revolution: How the technology behind Bitcoin is changing money, business, and the world. Penguin. https://itig-iraq.iq/wp-content/uploads/2019/05/Blockchain_Revolution.pdf
- Swan, M. (2015). Blockchain: Blueprint for a new economy. O’Reilly Media. https://www.oreilly.com/library/view/blockchain/9781491920480/
- Antonopoulos, A. M. (2017). Mastering Bitcoin: Unlocking digital cryptocurrencies. O’Reilly Media. http://www.ir.juit.ac.in:8080/jspui/bitstream/123456789/7829/1/Mastering%20Bitcoin_%20Programming%20the%20Open%20Blockchain.pdf
- World Economic Forum. (2018). Blockchain beyond the hype: A practical framework for business leaders. Retrieved from https://www.weforum.org/whitepapers/blockchain-beyond-the-hype-a-practical-framework-for-business-leaders
- Kasey Panetta, What is blockchain? Gartner, September 23, 2019, https://www.gartner.com/smarterwithgartner/the-cios-guide-to-blockchain
